Do szkół i przedszkoli trafiają coraz młodsze dzieci chore na cukrzycę. Obserwuje się stale wzrastającą liczbę zachorowań na cukrzycę typu 1. Specyfiką tej choroby jest konieczność stałego monitorowania stężenia glukozy, obliczania kaloryczności spożywanych posiłków, podawania insuliny i odpowiedniego reagowania na wahania glikemii. Obojętność i lekceważenie choroby mogą spowodować u dziecka zagrażające życiu ciężkie niedocukrzenie. Dzieci z cukrzycą pozostają przez większość dnia pod opieką placówek oświatowych, a w związku z tym istotne jest, aby ich pracownicy znali podstawowe sposoby reagowania. Niewielka pomoc może ratować zdrowie, a nawet życie.
Cukrzyca jest to grupa chorób metabolicznych charakteryzująca się hiperglikemią wynikającą z defektu wydzielania i/lub działania insuliny. Przewlekła hiperglikemia wiąże się z uszkodzeniem, zaburzeniem czynności i z niewydolnością różnych narządów, zwłaszcza oczu, nerek, nerwów, serca i naczyń krwionośnych. Nieleczona lub niewłaściwie leczona cukrzyca prowadzi do poważnych powikłań i przedwczesnej śmierci. Specyfiką cukrzycy jest konieczność stałego monitorowania stężenia glukozy, obliczania kaloryczności spożywanych posiłków, podawania insuliny i właściwego reagowania na wahania glikemii. Chory potrzebuje odpowiednich warunków i wsparcia społecznego budujących jego poczucie bezpieczeństwa. Ważne jest również zwrócenie uwagi na promowanie zdrowego trybu życia zarówno pod kątem ewentualnych powikłań, jak i profilaktyki.
Etiologiczna klasyfikacja cukrzycy według WHO[1]:
Cukrzyca typu 1 ma podłoże genetyczne oraz autoimmunologiczne. Wszystkie komórki ludzkiego organizmu potrzebują do życia energii. Energia ta jest w zasadniczym stopniu uzyskiwana z procesów spalania cukrów, głównie glukozy, wewnątrz naszych komórek. Aby glukoza mogła znaleźć się we wnętrzu komórek potrzebna jest insulina, która działa jak klucz otwierający komórki na przyjęcie glukozy z krwi. Insulina jest hormonem produkowanym w trzustce przez komórki beta, w trzustce. To jedyny hormon w naszym organizmie, który powoduje obniżenie poziomu glukozy we krwi (glikemii).
U osoby zdrowej regulacja poziomu glukozy we krwi odbywa się „automatycznie”. Stężenie glukozy jest stale utrzymywane w bezpiecznych dla organizmu granicach.
U osoby chorej na cukrzycę typu 1 ten mechanizm regulacyjny nie działa prawidłowo.
Z powodu braku lub znacznego niedoboru insuliny, poziom glukozy we krwi systematycznie się podwyższa, jako że nie ma „klucza”, który wprowadziłby glukozę do wnętrza komórek. Jest to przyczyną hiperglikemii (przecukrzenia, wysokiego cukru). Natomiast u pacjenta leczonego insuliną, po podaniu zastrzyku, insulina wchłania się niezależnie od stężenia glukozy we krwi nawet wtedy, gdy cukier się obniża (np. w czasie trwania wysiłku fizycznego). Może to powodować zbyt niskie stężenie glukozy we krwi zwane hipoglikemią (niedocukrzeniem, niskim poziomem cukru).[2]
Cukrzyca typu 2 to choroba wynikająca z postępującego zaburzenia wydzielania insuliny z towarzyszącą insulinoopornością tkanek. Typ 2 stanowi ok. 80–90% przypadków cukrzycy i dotyczy głównie osób dorosłych, szczególnie w wieku podeszłym. Cukrzycę typu 2 rozpoznaje się jednak u chorych coraz młodszych, nawet u dzieci i nastolatków.[3]
W rozwoju cukrzycy typu 2 istotną rolę odgrywają więc czynniki środowiskowe, takie jak mała aktywność fizyczna i nadmierne spożycie kalorii oraz predyspozycja genetyczna. Może (i powinna) być leczona i można jej zapobiegać zmianą diety oraz zwiększoną aktywnością fizyczną. Ryzyko powstania cukrzycy typu 2 u osób bardzo aktywnych jest zredukowane o 33 do 50%.
Cukrzyca typu 2 rozwija się latami, niezauważana i niediagnozowana. W bardzo wielu przypadkach przebiega bezobjawowo, dlatego istotne jest jej aktywne poszukiwanie z wykorzystaniem badań diagnostycznych, szczególnie w grupach zwiększonego ryzyka zachorowania na tą chorobę. Należy pamiętać również o tym, że nieleczona cukrzyca prowadzi do poważnych powikłań i przedwczesnej śmierci.
[1] Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2020. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Diabetologia Praktyczna, 2020, tom 6, nr 1
[2] „One są wśród nas”. Dziecko z cukrzycą w szkole i w przedszkolu. Informacje dla pedagogów
i opiekunów. Daniel Witkowski, Joanna Pietrusińska, Alicja Szewczyk, Renata Wójcik. Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej, Warszawa 2009.
Absolwentka studiów na I wydziale lekarskim Akademii Medycznej w Warszawie. Po zakończeniu stażu specjalizacyjnego rozpoczęła pracę lekarza w 2003 roku w Samodzielnym Zespole Publicznych Zakładów Lecznictwa Otwartego, następnie od 2005 roku w Samodzielnym Publicznym Dziecięcym Szpitalu Klinicznym na Oddziale Klinicznym Diabetologii Dziecięcej i Pediatrii. Włączyła się w opiekę ambulatoryjną w Poradni Diabetologicznej. Swoje zainteresowania, już po ukończeniu stażu podyplomowego ukierunkowała na pracę z dziećmi chorymi na cukrzycę, równolegle pogłębia swoje doświadczenia jako pediatra, pracując w ambulatorium pediatrycznym. Jako lekarz zdobywała doświadczenie na koloniach dla dzieci z cukrzycą. Od 2012 roku jest wykładowcą na kursie CMKP „Diabetologia wieku rozwojowego” organizowanym przez Klinikę Pediatrii, dla lekarzy specjalizujących się w pediatrii i diabetologii. W ramach „Narodowego Programu Profilaktyki i Edukacji Diabetologicznej na rok 2012 oraz 2014” prowadziła wykłady w szkołach ponadgimnazjalnych oraz przedszkolach i szkołach podstawowych z zakresu wiedzy o cukrzycy. Od 2013 roku prowadzi szkolenia nauczycieli w ramach cyklu:„Dziecko z cukrzycą w szkole. Zapewnienie bezpieczeństwa i aspekt wychowawczy” w Mazowieckim Samorządowym Centrum Kształcenia Nauczycieli. Jest zaangażowana w edukację terapeutyczną pacjentów z cukrzycą. W 2010 roku uzyskała specjalizację z pediatrii, a w 2012 roku z diabetologii. Równolegle rozwijała swoje zainteresowania pracą naukową, biorąc aktywny udział w badaniach klinicznych związanych z insulinoterapią u dzieci z cukrzycą. Zdobyła certyfikat Good Clinical Practice, Zasady planowania badań naukowych w medycynie (Fundacja Badawcza Nutricia), Sztuka wystąpień publicznych (Chiltern Consultancy International). Swoje umiejętności badacza kształciła w trakcie realizacji międzynarodowego badania ONSET. Aktywnie bierze udział w naukowych zjazdach w Polsce i za granicą, wielokrotnie prezentując wyniki swoich prac, jako pierwszy autor i współautor na zjazdach diabetologicznych. Jest autorem wielu pełno-tekstowych publikacji w zagranicznych recenzowanych czasopismach medycznych. W 2011 roku uzyskała tytuł doktora nauk medycznych w dziedzinie diabetologii i pediatrii. Jest członkiem Oddziału Mazowieckiego Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego (PTD), European Association for the Study of Diabetes (EASD) oraz International Society for Pediatric and Adolescent Diabetes (ISPAD).